Θέλω να πιστεύω ότι όλοι επιθυμούμε στη δουλειά μας την οργάνωση, την ασφάλεια, λειτουργικότητα και αποδοτικότητα. Το θέμα αυτό έχει συζητηθεί αρκετά, έχει δημοσιευθεί σε έντυπα και ηλεκτρονικά μέσα και έρχεται πάντα στην επιφάνεια πριν την έναρξη της κάθε σεζόν. Στην Ελλάδα, πολλά μαγαζιά ειδικά στα νησιά μας και τα παραλιακά μέρη, λειτουργούν μόνο τη θερινή σεζόν. Το λυπηρό είναι ότι ό,τι και να λέμε, δεν υπάρχει θέληση για την αλλαγή προς το καλύτερο, αφού σχεδόν κανείς δεν βλέπει μακροπρόθεσμα. Μέρος της νοοτροπίας που μεσουρανεί, αποτυπώνεται με την έκφραση ‘εύκολο χρήμα’ και αντικατοπτρίζει την προχειρότητα με την οποία υλοποιούνται οι εγκαταστάσεις ήχου και φωτισμού μέχρι και σήμερα.
Με βάση την μέχρι τώρα προσωπική μου εμπειρία, θα αναφερθώ σε δύο πηγές δημιουργίας συνεχόμενων προβλημάτων που συναντά κάποιος σε εγκαταστάσεις φωτισμού: η κακή ποιότητα και εγκατάσταση της καλωδίωσης και η λάθος ή ελλιπή οργάνωση του ελέγχου των φωτιστικών σωμάτων. Με αυτό το άρθρο, θα προσπαθήσω να αναπτύξω κάποιες ιδέες για την ιδανική οργάνωση του ελέγχου του φωτισμού ενός club/ café bar/ disco.
Σε έναν χώρο διασκέδασης, μπορεί να έχουμε μέχρι και τρείς κατηγορίες φωτιστικών σωμάτων. Θα εξαιρέσω την κατηγορία φωτισμός ασφαλείας από το παρόν άρθρο. Στις περισσότερες περιπτώσεις χρησιμοποιούνται μόνο οι δύο. Ας τις δούμε όμως συνολικά:
Α) Φωτισμός Club. Τον αποτελούν ρομποτικά μηχανήματα, όπως όλες οι κατηγορίες κινούμενων κεφαλών, scanners, αλλά και φωτορυθμικά σταθερού τύπου, όπως moonflowers, colorchangers, mirrorballs, UVlights.
Β) Γενικός φωτισμός. Αποτελούνταν από φωτιστικά σώματα με λάμπες φθορισμού, πυρακτώσεως ή αλογόνου. Πλέον σήμερα όλο και περισσότεροι επιχειρηματίες είτε ξεκινούν την επιχείρησή τους με βάση το LED, είτε αναβαθμίζουν τις εγκαταστάσεις τους, αντικαθιστώντας εξολοκλήρου τις ηλεκτρολογικές εγκαταστάσεις και τα φωτιστικά σώματα, προετοιμάζοντας το έδαφος για LED. Οπότε πλέον έχουμε ταινίες LED και φωτιστικά σώματα που είτε προορίζονται αποκλειστικά για τη χρήση λαμπτήρων LEDμε τάση κατευθείαν από το δίκτυο ηλεκτροδότησης, είτε μπορεί να είναι φωτιστικά σώματα LEDτων οποίων κάποιοι παράμετροι ρυθμίζονται μέσω DMX512 (για παράδειγμα η ένταση του φωτισμού). Σε αυτή την κατηγορία μπορούν να συμπεριληφθούν και προβολείς LED αλλαγής χρωμάτων που χρησιμοποιούνται για παράδειγμα στον φωτισμό πίστας.
Γ) Αρχιτεκτονικός φωτισμός. Αυτή η κατηγορία μπορεί να αφορά τον ιδιαίτερο φωτισμό εσωτερικών χώρων, όπως για παράδειγμα φωτισμός σε αντικείμενα, επιτοίχιες ή μη διακοσμητικές κατασκευές, κολώνες, οροφές, αγάλματα κ.α. και τον εξωτερικό φωτισμό, είτε αφορά το κτήριο είτε τον περιβάλλοντα χώρο (παράδειγμα κήπους, δέντρα, σιντριβάνια κτλ).
Α & Ω: Το Ηλεκτρολογικό Δίκτυο
Όσον αφορά την καλωδίωση / ηλεκτρολογική εγκατάσταση, δεν μπορώ και δε θέλω να δώσω καμία συμβουλή, διότι οποιοσδήποτε σωστός επαγγελματίας πιστοποιημένος ηλεκτρολόγος αν μη τι άλλο ξέρει τι πρέπει να κάνει ανά περίπτωση. Ακόμα και όταν πρέπει να μπει σε νέα μονοπάτια, θα ακολουθήσει τα πρότυπα και τις οδηγίες που ορίζει ο κάθε κατασκευαστής. Ένα παράδειγμα είναι όταν θα πρέπει να κάνει την εγκατάσταση φωτιστικών που απαιτούν ειδικό τύπο καλωδίων. Κακά τα ψέματα, ζούμε στη χώρα της πατέντας. Μπορεί να ακούγεται ωραίο να λες ‘πιάνουν τα χέρια μου’, αλλά η πατέντα δεν πρέπει να αποτελεί μόνιμη λύση πουθενά. Η πατέντα αποδεικνύεται για πολλούς η εύκολη και σωτήρια λύση, αφού τους βγάζει από τη δύσκολη θέση, όταν π.χ. χαλάει κάτι τη βραδιά του event/ liveκαι το μπαλώνουν κακήν κακώς. Δυστυχώς ουκ ολίγες φορές έχω βρεθεί μπροστά σε εγκαταστάσεις που είναι από μόνες τους μία πατέντα. Η βιτρίνα του μαγαζιού να είναι παράδειγμα προς μίμηση, αλλά πάνω από τις ψευδοροφές να επικρατεί το χάος, ηλεκτρολογικοί πίνακες και computer/ dimmerroomsνα αποτελούν από μόνα τους ένα διαφορετικό σύμπαν. Σε κάτι τέτοιες εγκαταστάσεις μόνο αυτός που τις έφτιαξε μπορεί να βγάλει άκρη και πάλι, κρατώ μια επιφύλαξη γι’ αυτό. Ο σκοπός του ιδιοκτήτη αλλά προπαντός του εγκαταστάτη, θα πρέπει να είναι όχι μόνο η μακροχρόνια σωστή και αποδοτική λειτουργία αλλά και η ασφάλεια για τους εργαζομένους και τους επισκέπτες του χώρου.
Στο θέμα μας τώρα: Προσωπικά, είμαι υπέρ του ‘κέντρου ελέγχου’. Προτιμώ να έχω τον έλεγχο των πάντων κεντρικά, από ένα σημείο. Βέβαια, σίγουρα δεν ενδείκνυται η πρόταση αυτή για όλους τους χώρους, αλλά θεωρώ ότι είναι μία πολύ πρακτική λύση και ίσως πολλές φορές η οικονομικότερη. Οπότε ας δούμε μερικές από τις επιλογές που έχουμε για την οργάνωση του φωτισμού σε disco, café-bar, clubκ.α.
Το κέντρο ελέγχου
Με αυτόν τον τρόπο, ελέγχουμε όλα τα φωτιστικά μας από ένα σημείο. Το σημείο αυτό μπορεί να είναι ένας σχετικά ισχυρός υπολογιστής, ο οποίος θα χρησιμοποιείται αποκλειστικά και μόνο για αυτό το σκοπό, τον έλεγχο των φωτιστικών του χώρου δηλαδή. Ο υπολογιστής αυτός μπορεί να έχει δύο οθόνες, εκ των οποίων η μία να είναι και touch. Εκτός από την ιδέα της touchοθόνης, θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ένας MidiController, είτε κάποιος που προορίζεται αποκλειστικά για εφαρμογές φωτισμού, αλλά και ήχου, όπως για παράδειγμα ο APC 40 από την AKAI. Με αυτόν τον τρόπο μπορεί κάποιος να ενεργοποιήσει γκρουπ φωτιστικών σωμάτων, σκηνών κτλ, χωρίς να ‘μπλέκει’ με το λογισμικό. Τουλάχιστον η ζωή των υπαλλήλων που δεν έχουν την αρμοδιότητα του φωτιστή, θα γίνει πιο εύκολη. Θα μου πεις τώρα, τι πιο απλό από έναν διακόπτη. Σίγουρα, αλλά ο σκοπός του άρθρου, είναι όσο μπορεί να πλησιάσει τις σύγχρονες (και συνεχώς εξελισσόμενες) εγκαταστάσεις φωτισμού. Μη ξεχνάμε ότι ακόμα και σε κατοικίες χρησιμοποιείται κεντρικός έλεγχος όχι μόνο φωτισμού αλλά και συσκευών.
Το DMXsoftware που θα χρησιμοποιηθεί, θα πρέπει να είναι πλήρως παραμετροποιήσιμο, ώστε να είναι εύκολη η κατηγοριοποίηση του τύπου φωτιστικών σωμάτων και η εύκολη και γρήγορη πρόσβαση στις επιμέρους σκηνές ανά κατηγορία. Όλα τα λογισμικά υποστηρίζουν συνεργασία με οποιονδήποτε MidiController, ενώ πολλά προσφέρουν την δυνατότητα των αποσπώμενων παράθυρων/οθονών και την τοποθέτησή τους σε παραπάνω από μία οθόνες, ώστε να υπάρχει ακόμα μεγαλύτερη επιφάνεια εργασίας. Τέτοια λογισμικά μπορεί να είναι η έκδοση Goldή GZMτου DVC3 και οι εκδόσεις των προγραμμάτων SunliteSuite2, η EconomyClass, FirstClassκαι FirstClass +.
Ανάλογα με τις απαιτήσεις, μπορούν να χρησιμοποιηθούν ένα ή δύο DMXUniverses ( δηλαδή 512 ή 1024 κανάλια DMX), τα οποία ξεκινούν από το USBInterfaceκαι διοχετεύονται μέσω DMXSplitters / Amplifiers στις εκάστοτε γραμμές (ρομποτικών, τροφοδοτικών LED κτλ). Το μειονέκτημα αυτού του setupείναι ότι σε περίπτωση βλάβης του ‘κέντρου ελέγχου’ προκαλείται συσκότιση. Αυτός βέβαια είναι ένας παράγοντας που πάντα πρέπει να προβλέπεται και οι σωστά σχεδιασμένες εγκαταστάσεις έχουν τα απαραίτητα backups που είτε αφορούν εναλλακτικά φωτιστικά σώματα, είτε έξτρα μονάδα ελέγχου φωτισμού, η οποία τίθεται σε λειτουργία όταν η κύρια μονάδα για κάποιο λόγο απενεργοποιείται.
1a)‘Το κέντρο ελέγχου’. Παράδειγμα εγκατάστασης επαγγελματικού φωτισμού, του οποίου ο έλεγχος γίνεται από ένα κεντρικό σημείο. Η ‘καλωδίωση’ στο σχέδιο αφορά μόνο τη μεταφορά του σήματος DMX512. Όπου υπάρχει γραμμή, υπάρχει και καλώδιο και το βέλος δείχνει την κατεύθυνση του σήματος.
1β)’Το κέντρο ελέγχου’ με εφεδρική διάταξη (backup) για την αποφυγή συσκότισης στην περίπτωση βλάβης του υπολογιστή που ‘τρέχει’ την εφαρμογή ελέγχου φωτισμού. Ένας έξτρα υπολογιστής μαζί με το USBtoDMXinterface ή μία συμβατική κονσόλα φωτισμού, ή και τα δύο, συνδέονται μέσω ενός DMXmerger, ο οποίος αυτόματα στέλνει το σήμα DMX από το εφεδρικό USBinterface ή την συμβατική κονσόλα, όταν διακοπεί η λειτουργία του κύριου σημείου ελέγχου.
1γ) Η DiscoMill στην Αντίπαρο. Η πρόσφατα ανακαινισμένη ιστορική ντισκοτέκ του νησιού, είναι παράδειγμα εγκατάστασης φωτισμού εξ’ ολοκλήρου LED, ελεγχόμενα από ένα κεντρικό σημείο. Χρησιμοποιείται υπολογιστής σε συνδυασμό με MidiController, ο οποίος ελέγχει τον δυναμικό, γενικό και αρχιτεκτονικό (εσωτερικό και εξωτερικό) φωτισμό της Disco.
Άλλο το ένα κι άλλο το άλλο
‘Αααααααα! Άλλο το ένα και άλλο το άλλο! Δε θέλω να τα έχω όλα μαζί, μπερδεύομαι.’ Πολλοί μπορούν να σκεφτούν έτσι. Τι να κάνουμε, συμβαίνουν κι αυτά, δε μπορώ να τους κατηγορήσω! Ένας άλλος τρόπος λοιπόν, είναι ο ξεχωριστός έλεγχος του Φωτισμού Clubμε του Αρχιτεκτονικού και Γενικού Φωτισμού του χώρου. Για τον έλεγχο των ρομποτικών και εφέ μπορεί να υπάρχει μία μονάδα με κάποια από τις εκδόσεις του DVC3 (εξαρτάται από τον αριθμό και τον τύπο των φωτιστικών) και για τον αρχιτεκτονικό, είτε πάλι ένας υπολογιστής, με ένα λογισμικό που να αφορά τον έλεγχο LEDκαι μόνο, όπως είναι για παράδειγμα οι εκδόσεις Slesa από την Sunlite. Οι εκδόσεις αυτές των λογισμικών, αφορούν αποκλειστικά τον έλεγχο φωτιστικών σωμάτων RGB χρωμάτων (και όχι μόνο), τροφοδοτικών ταινιών, φωτιστικών σωμάτων LEDεξωτερικών χώρων και αντίστοιχα σχετικά προϊόντα. Στην περίπτωση που το budgetείτε είναι χαμηλό, ή ο αριθμός των φωτιστικών σωμάτων δεν είναι τόσο μεγάλος που να απαιτεί τη χρήση λογισμικού, μπορεί να χρησιμοποιηθεί μία συμβατική κονσόλα που αφορά μόνο τον έλεγχο φωτιστικών σωμάτων LEDRGB, αλλά και των πιο ‘πλούσιων’ σε επιλογές φωτιστικών, όπως π.χ. RGBW, RGBWA, RGBWAUV.
Ο ρόλος της Pilot-8
Ένα παράδειγμα κονσόλας σαν αυτή που περιγράφω παραπάνω, είναι η Pilot-8 της CONTEST. Η Pilot-8 μπορεί να ελέγξει προβολείς / ταινίες και γενικά προϊόντα LEDδιαφορετικού κατασκευαστή. Δεν έχουν όλα τα φωτιστικά το ίδιο DMXindex, για παράδειγμα το R (red) ενός φωτιστικού, μπορεί να μην αντιστοιχεί με το R ενός άλλου. Στην Pilot-8, μπορεί ο χρήστης να επαναπροσδιορίσει τα κανάλια των φωτιστικών για να ταιριάζουν μεταξύ τους και με της κονσόλας. Επίσης, αν ένα φωτιστικό διαθέτει περισσότερα από τα 3 βασικά χρώματα, πάλι ο χρήστης μπορεί να ταυτίσει τα έξτρα χρώματα με ποτενσιόμετρα επάνω στην κονσόλα και να τα συμπεριλάβει στα προγράμματά του και στις παλέτες του. Η λύση της Pilot-8 προσφέρει την ακόμα πιο άμεση χρήση και πρόσβαση σε έτοιμη παλέτα χρωμάτων, αλλά και τη δυνατότητα δημιουργίας προσωπικής παλέτας και προγραμμάτων.
2) CONTEST Pilot-8. Συμβατική κονσόλα για τον αποκλειστικό έλεγχο φωτιστικών σωμάτων LED, RGB και όχι μόνο, τροφοδοτικών ταινιών LED και σχετικών προϊόντων αρχιτεκτονικού φωτισμού, ανεξαρτήτως μάρκας και μοντέλου.
3) Έλεγχος φωτισμού από δύο σημεία. Παράδειγμα εγκατάστασης για τον έλεγχο φωτισμού από δύο σημεία. Ο φωτισμός κατηγοριοποιείται σε δυναμικό (φωτισμό club) όπου περιλαμβάνει τα εφέ/ρομποτικά και αρχιτεκτονικό, όπου μέσω συμβατικής κονσόλας για αποκλειστικό έλεγχο LED ελέγχονται όλα τα φωτιστικά σώματα LEDRGB, RGBW, RGBWAUV (προβολείς, ταινίες, μπάρες κτλ).
Όλα τα χρώματα στις άκρες των δακτύλων σας
Η διαφορά που έχει ο τρίτος τρόπος με τους δύο προηγούμενους, έγκειται μόνο στον έλεγχο που αφορά αρχιτεκτονικό φωτισμό. Αναφέρομαι στην σειρά Stick από την Sunlite η οποία αποτελείται από ειδικές συσκευές με οθόνη αφής, που τοποθετούνται σε οποιοδήποτε ηλεκτρολογικό κουτί για διακόπτη τοίχου. Υπάρχουν τέσσερις διαφορετικές εκδόσεις, οι οποίες ταιριάζουν για την πιο απλή χρήση, μέχρι τις πιο απαιτητικές εφαρμογές αρχιτεκτονικού φωτισμού βασισμένου σε φωτιστικά σώματα, ταινίες κτλ LED. Οι συσκευές αυτές είναι standalonecontrollersοι οποίοι προγραμματίζονται μέσω ειδικού λογισμικού και ο αριθμός των προγραμμάτων που μπορούν να αποθηκεύσουν εξαρτάται από την ποσότητα μνήμης που διαθέτουν. Οι οικονομικές εκδόσεις έρχονται με ενσωματωμένη μνήμη, οπότε και ο αριθμός των σκηνών είναι εκ των προτέρων περιορισμένος, ενώ οι εκδόσεις για πιο απαιτητικές εφαρμογές, έρχονται με υποδοχή κάρτας microSD, οπότε και οι δυνατότητες αποθήκευσης σκηνών εξαρτώνται άμεσα από την χωρητικότητα της κάρτας. Μέσω αυτών των συσκευών, ο χρήστης χωρίζει τον χώρο του σε ζώνες, όπου μπορεί να επιλέξει για κάθε ζώνη ξεχωριστά την διάθεση φωτισμού που επιθυμεί. Μέσω της οθόνης touchμπορεί να ελέγξει την ένταση φωτισμού (Dimming), το χρώμα και την ταχύτητα εναλλαγής των βημάτων των σκηνών (στις ακριβότερες εκδόσεις), ενώ μπορεί να ελέγξει από 128 έως και 1024 κανάλια DMX.
Η σειρά Stickτης Sunlite, προϋποθέτει βέβαια ηλεκτρολογική εγκατάσταση ειδική για να υποδεχθεί τα συγκεκριμένα συστήματα. Δεν απαιτούνται καλώδια υψηλής τάσης. Η είσοδος που χρειάζονται όλα τα προϊόντα της σειράς, είναι τροφοδοσία έως 12 Volt, ενώ υπάρχει standardέξοδος σήματος DMX512 μέσω ειδικής κλέμμας και στις ακριβότερες εκδόσεις έξοδος RJ45, όπως επίσης είσοδο για τον έλεγχό τους μέσω Ethernet. Για αυτού του τύπου τις εγκαταστάσεις υπάρχουν ειδικά τροφοδοτικά φωτιστικών LEDτα οποία τοποθετούνται σε ράγα ηλεκτρολογικού πίνακα. Οπότε υπάρχει μεγάλος περιορισμός των καλωδίων υψηλής τάσης, προσφέροντας ακόμα μεγαλύτερη οικονομία και ασφάλεια.
Επίσης, για τους φανατικούς χρήστες των Tabletκαι iPhoneυπάρχουν ειδικές δωρεάν εφαρμογές για τον έλεγχο του φωτισμού απ’ όπου κι αν βρίσκονται μέσα στον χώρο. Αντίστοιχη εφαρμογή προσφέρει και το DVC3 της Daslight.
4) Έλεγχος του αρχιτεκτονικού φωτισμού με την τελευταία λέξη της τεχνολογίας. Παράδειγμα εγκατάστασης φωτισμού, χωρισμένης σε δύο τμήματα: Δυναμικό, του οποίου ο έλεγχος γίνεται μέσα από software όπως το DVC3 και Αρχιτεκτονικό (εσωτερικών ή/και εξωτερικών χώρων), που ελέγχεται μέσω επιτοίχιων χειριστηρίων αφής της σειράς Stick της Sunlite.
Επίλογος
Οι παραπάνω εγκαταστάσεις απαιτούν κάποια έξτρα αξεσουάρ για την σωστή λειτουργία τους. Τα DMXsplitters/amplifiersγια παράδειγμα, είναι απαραίτητα για την σωστή λειτουργία μιας εγκατάστασης με πολλά μέτρα καλωδιώσεων. Σε γλυτώνει από την περίεργη συμπεριφορά των φωτιστικών λόγω παράσιτων που δημιουργούνται στα καλώδια σήματος, ενώ δεν αφήνει τυχών προβλήματα να εξαπλωθούν σε όλο το δίκτυο της εγκατάστασης. Ασύρματοι πομποδέκτες μπορεί να είναι απαραίτητοι, πάλι λόγω απόστασης, για εξοικονόμηση καλωδίωσης. Ένας DMXmerger μπορεί να είναι απαραίτητος όταν θέλουμε να έχουμε backupστην περίπτωση που προκύψει πρόβλημα στην κύρια συσκευή ελέγχου των φωτιστικών μας.
Επίσης, αναφέρομαι περισσότερο σε γενικό φωτισμό αποτελούμενο από LED. Δεν υπάρχει και πολύ μεγάλη διαφορά (ως προς τον έλεγχο) όταν χρησιμοποιούνται συμβατικοί λαμπτήρες οι οποίοι ελέγχονται από Dimmer. Τα Dimmerπου δέχονται σήμα DMX συνδέονται με οποιοδήποτε λογισμικό ή συμβατική κονσόλα. Οπότε η κεντρική ιδέα που αφορά τους τρόπους οργάνωσης ελέγχου του φωτισμού, δεν αλλάζει και πάρα πολύ.
Μπορούμε να προσθέσουμε ή να αφαιρέσουμε κομμάτια από τις παραπάνω σκέψεις. Η χρήση του κάθε χώρου είναι διαφορετική, όπως το μέγεθος και το budgetπου διατίθεται. Θα μπορούσε κάποιος για παράδειγμα να αποφύγει το λογισμικό ελέγχου των ρομποτικών και να δουλέψει με την συμβατική κονσόλα που έχει συνηθίσει και τον εξυπηρετεί.
Το ζουμί της υπόθεσης είναι ο σωστός σχεδιασμός της εγκατάστασης, όπως και η σωστή υλοποίησή της. Όταν γίνει αυτό, θα είναι εξασφαλισμένη η σωστή και απρόσκοπτη λειτουργία της, όπως και η γρήγορη απόσβεση του κόστους κατασκευής της. Έχει αποδειχθεί περίτρανα ότι όταν κάποιος περιορίζει το κόστος μιας κύριας κατασκευής μέχρι και κάτω του ελάχιστου, αναγκάζεται να πληρώνει μακροπρόθεσμα πολλά παραπάνω χρήματα σε επισκευές, προσθήκες, επισκέψεις τεχνικών κτλ. Θα ήθελα να αναφερθώ πάλι στην ασφάλεια, αφού πολλές φορές ο περιορισμός του κόστους έχει και εκεί επίπτωση. Πάρα πολλά παραδείγματα με περιπτώσεις διαρροής τάσης στα μηχανήματα, ταλαιπωρημένα καλώδια από υψηλά ρεύματα, καλωδιώσεις και φωτιστικά σε εξωτερικούς χώρους, που δεν πληρούν καμία από τις προϋποθέσεις στεγανότητας. Γενικώς, πολύ, πάρα πολύ επικίνδυνες καταστάσεις. Ελπίζω πως οι στόχοι και οι προτεραιότητες που θέτουν οι επαγγελματίες του χώρου να αλλάξουν και από το άμεσο και μεγάλο κέρδος, να δοθούν στην ασφάλεια, την χρήση και τη μακροχρόνια αποδοτικότητα.
Όλοι εμείς εδώ, στο djshop.gr, είμαστε διαθέσιμοι για να συζητήσουμε μαζί όλες τις απορίες και να σε βοηθήσουμε να αναπτύξεις ακόμα περισσότερο τις ιδέες σου!
